روکش یا به عبارت دیگر پروتز دندان ثابت ، که به انگلیسی dental crown نامیده میشود، یک کلاهک فلزی یا سرامیکی و یا ترکیبی از هر دوی آنهاست که بر روی دندانهای با تخریب گسترده گذاشته میشود ،تا علاوه بر حفاظت از آنها در برابر شکستن، عملکرد و زیبایی دندان نیز مجددا به آن باز گردانده شود.
انواع روکش دندان کدام است؟
روکشهای تمام فلزی ( all metal)
همانطور که از نام آن بر می آید تمام بخش پوشش دهنده دندان از فلز ساخته شده که بسته به نوع فلزات موجود در آلیاژ آن میتواند فلز سفید یا زرد باشد.
مزایا
بهترین روکش دندان است. چرا که تراش دندان بسیار کمتر است، باعث سایش دندانهای مقابل نمیشود، ماندگاری بسیار بالایی دارد چون کاملا فیت دندان می شود.
معایب
تنها عیب آن ظاهر نازیبای آن است.
جنس روکشهای تمام فلز
هیچ وقت یک فلز به صورت خالص نمیتواند جهت روکش استفاده شود، همیشه آلیاژهای فلزی هستند که برای روکشهای دندانی مورد استفاده قرار می گیرند.شامل
آلیاژهای قیمتی ( precious):
آنچه که در انواع روکش دندان به عنوان گلد استاندارد محسوب میشود همین نوع روکش است. ۶۰℅ این آلیاژها شامل فلزات قیمتی ( طلا، پلاتینیوم، وگاهی پالادیوم ) است که بالغ بر ۴۰℅ آن طلاست. این همان چیزیست که در اصطلاح عموم جامعه « دندان طلا» نامیده میشود.
آلیاژهای نیمه قیمتی (semi precious) :
که بیش از ۲۵℅ از فلزات قیمتی تشکیل شده است.
آلیاژهای معمولی (non precious) :
کمتر از ۲۵℅ فلزات قیمتی را شامل میشود. و بقیه آن شامل نیکل ،کروم و...
روکش سرامیکی دندان (all ceramic) 
همانطور که از نام آن بر می آید ، روکشهای تمام سرامیک به طور کامل از نوعی چینی مانند پرسلن ساخته شده است.
مزایا
- این روکشها در مقایسه با روکشهای pfm که روتین مطبهای دندانپزشکی است بسیار طبیعی تر به نظر میرسد چرا که فلزی در زیر آن به کار نرفته است.
- لبه فلزی ناشی از روکشهای pfm معمول وجود ندارد.
- اگر کسی به آلیاژهای موجود در فلز آلرژی داشته باشد ،میتواند این روکشها را مد نظر داشته باشد
معایب
- ساختار این انواع روکش بسیار ضعیف است . بنابراین فقط در دندانهای قدامی که زیبایی مد نظر است مورد استفاده قرار میگیرد.
انواع روکشهای سرامیکی ( تمام سرامیک )
- پرسلن جاکت کراون : که بیش از صد سال پیش با عنوان روکش تمام سرامیک ابداع شد و بسیار ضعیف است و به همین دلیل امروزه زیاد مورد استفاده نیست.
- پرسلنهای مدرن : که ادعا دارند با همان زیبایی جاکت کراون استحکام بالاتری دارند.
- روکش زیرکونیا : که به تفصیل درباره آن توضیح خواهم داد
روکشهای pfm ترکیب سرامیک و فلز ( چینی باند شده به فلز )
آنچه که امروزه به عنوان روکش به صورت غالب در مطبهای دندانپزشکی استفاده میشود همین نوع روکش است.در واقع بخش فلزی دور تا دور دندان را پوشش میدهد و به عنوان بخش هسته ای استحکام روکش را سبب میشود و پرسلن یا چینی روی آن ،زیبایی روکش را منجر میشود. در واقع ترکیبی از زیبایی و استحکام.مزایا
- استحکام بالا تر در مقایسه با روکش سرامیکی دندان،
- فیتنس خوب فلز با دندان ( عمر این روکشها از تمام فلزها کمتر و از تمام سرامیکها بیشتر است. )
معایب
- سایش دندان مقابل در مواردی که گلیز روکش از بین رفته است.
- احتمال ترک یا پریدگی چینی روکش.( اگر کم باشد ترمیم با کامپوزیت و اگر زیاد باشد تعویض روکش مدنظر قرار میگیرد. )
- بعضی موارد فلز لبه روکش دیده میشود ، به ویژه بعد از تحلیل لثه که این اتفاق مهمی است به ویژه در دندانهای قدامی.
- ضخامت بالاتری از دندان تراش میخورد.
روکش دندان زیرکونیوم ( zirconium crowns)
و اما روکش دندان زیرکونیا ( روکش زیرکونیوم ) ، یکی از انواع روکشهای تمام سرامیک است که به کمک فریمهای زیرکونیومی تقویت شده است .از لحاظ ساختاری مشابه pfm است با این تفاوت که به جای استفاده از فلز در مرکز
روکش از زیرکونیوم استفاده میشود که رنگ آن سفید است ولی استحکام آن به اندازه و یا حتی بیشتر از آلیاژهای فلزی است.
روکش از زیرکونیوم استفاده میشود که رنگ آن سفید است ولی استحکام آن به اندازه و یا حتی بیشتر از آلیاژهای فلزی است.مزایا
- فیتنس عالی،
- استحکام بالا در هر نقطه از دهان.
- زیبایی دندانهای طبیعی را احیا میکند،
- سیاهی لبه لثه که در روکشهای pfm بسیار شایع است در آن دیده نمیشود.
- در افرادی که آلرژی فلزی دارند قابل استفاده است.
معایب
- قیمت روکش دندان زیرکونیوم به نسبت گرانتر است.
- اگر گلیز نشده باشد منجر به سایش دندان مقابل میشود.
بهترین نوع روکش دندان کدام است ؟
بهترین نوع روکشها، روکشهای تمام فلزی با فلزات قیمتی و به عبارتی روکشهای تمام طلا میباشند که زیبایی را تامین نمیکنند. بعد از آنها روکش دندان زیرکونیا در سطح بسیار بالایی از کیفیت میباشد.
روکش دندان عصب کشی شده
زمانی دندان شما نیاز به روکش دارد که تاج دندان، به شدت آسیب دیده و با ترمیمهای معمول قابل پر شدن نیست، یکی از مواردی که این موضوع را باعث میشود، بعد از ( درمان ریشه ) است. چرا که دندانی که نیاز به روت کانال دارد ، نه تنها به علت پوسیدگی بخش وسیعی از تاج خود را از دست داده بلکه بعد از درمان ریشه نیز خشک و شکننده میشود و چه بسا اگر ترکی در تاج دندان باشد، دندان خرد شده و از بین می رود. روکش با محافظت دور تا دور دندان آن در برابر نیروهای افقی و عمودی مستحکم ساخته و مانع از شکنندگی آن میشود.
روکش دندان برای زیبایی
روکش دندان برای زیبایی
یکی از موارد کاربرد روکش ، روکش دندان عصب کشی شده است که در بالا به آن اشاره کردیم. از موارد دیگر کاربرد روکش دندان میتوان به استفاده از آن برای زیبایی اشاره کرد. البته در این روش از انواع خاص پروتزهای ثابت دندان برای اصلاح بد رنگی های دندانی استفاده میشود.
البته در مواردی که تاج دندان آسیب دیده و سمپتومها وعلایم ترک در دندان دیده شود نیز از روکش استفاده میشود. شایان ذکر است که شایعترین علامت این نوع آسیب به تاج دندان، درد دندان در حین جویدن است. و دندانپزشک معمولا از طریق دق کردن دندان در جهات مختلف به آن پی میبرد.
آیا ممکن است روکش دندان نیاز به تعویض داشته باشد ؟
بله.در واقع روکش دندان ( dental crowns ) در مواقعی استفاده میشود که استحکام دندان با یک پر کردگی ساده تامین نمیشود.
روکش با پوشش کامل تاج دندان، در واقع از تاج دندان در مقابل شکستن تحت فشارهای ناشی از جویدن و ... محافظت میکند. به این ترتیب نه تنها روکش دندان حفاظت بالایی را برای دندان فراهم می کند بلکه عملکرد دندان را نیز بهبود بخشیده و زیبایی قابل قبولی را به بیمار هدیه میکند.
روکش با پوشش کامل تاج دندان، در واقع از تاج دندان در مقابل شکستن تحت فشارهای ناشی از جویدن و ... محافظت میکند. به این ترتیب نه تنها روکش دندان حفاظت بالایی را برای دندان فراهم می کند بلکه عملکرد دندان را نیز بهبود بخشیده و زیبایی قابل قبولی را به بیمار هدیه میکند.
اما دلایل متعددی وجود دارد که بر اساس آنها نیاز به تعویض روکش وجود دارد من جمله
*پوسیدگیهای ثانویه در زیر روکش
* تحلیل لثه یا سایش های طوق دندان که منجر به نمایی نازیبا در دهان میشوند
* تغییر رنگ تدریجی دندانهای اطراف در طول سالها که منجر به مشخص شدن نمای روکش میشود.
* شکستن چینی روی روکش.
در عین حال بعضی مواقع سمان مورد استفاده برای چسباندن روکش ( چسب روکش )به مرور شسته شده و روکش شل میشود که میتوان دوباره آن را چسباند.
عمر یک روکش دندانی ( پروتز ثابت دندان ) چند سال است ؟
اصولا در یک حالت آرمانی دندانهای هر فرد تا پایان عمر او باید به او خدمت کند، اما متاسفانه عواملی از قبیل پوسیدگی ، شکستن دندان، بیماریهای لثه و ....باعث میشود ما دندانهای سالم اولیه خود را از دست بدهیم.
در مورد روکش (پروتز ثابت دندانی ) هم وضع بر همین منوال است. قاعدتا اگر بعد از گذاشتن روکش شما بهداشت دهانی خوبی داشته باشید ، در عین حال مراجعه منظم به دندانپزشکتان جهت بررسی شرایط روکش را در برنامه خود قرار دهید، مسلما عمر روکش شما بیشتر میشود . و در صورت نیاز( موارد ذکر شده در بالا جهت تعویض روکش )، دندانپزشک به شما توصیه میکند که روکش دندان خود را عوض کنید.
پست و کور دندان (post & core ) چیست ؟ 
در مواقعی که دندان عصب کشی ( روت کانال ) شده و بیش از ۵۰℅ از بافت تاج دندان از بین رفته ،معمولا برای باز سازی تاج دندان یک قالب از ریشه دندان گرفته میشود و برای لابراتوار ارسال میگردد . جلسه دوم مراجعه بیمار یک تاج فلزی ریختگی که توسط لابراتور دندانسازی ساخته شده ، روی دندان بیمار چسبانده شده و سپس از آن برای تهیه روکش قالبگیری میشود.
قیمت روکش دندان
هزینه روکش دندان چقدر است؟ برای پاسخ به این پرسش بادی گفت این هزینه بسته به جنس روکش و دستمزد دندانپزشک و هزینه لابراتوار میتواند متفاوت باشد.
منظور از جنس روکش دندان بیشتر نوع آن است که غالبا فلزی، سرامیکی ، پرسلن باند شده به فلز و یا زیرکونیوم ( یا همان روکش دندان زیرکونیم ) میباشد. معمولا ارزانترین روکشها، همین روکشهای پرسلن باند شده به فلز هستند که البته قیمت روکش دندان در آنها هم به آلیاژ زیر آن بستگی دارد . اما با آلیاژ مرسوم در لابراتوارهای دندانی ، به صرفه ترین هزینه روکش دندان را دارند.
مراحل روکش کردن دندان
مراحل روکش دندان به شرح زیر است:
۱. تراش دندان ( از محیط دندان به ضخامت روکش مورد نظر برداشته میشود )
۲. قالبگیری از دندان تراش خورده و انتخاب رنگ روکش متناسب با دندانهای مجاور ، جهت انتقال آنچه در دهان وجود دارد به لابراتوار دندانسازی
۳. بعضا یک جلسه امتحان فریم فلزی یا زیرکونیوم
۴. گاها یک جلسه امتحان پرسلن
۵. تحویل روکش
روکش دندان جلو
همانطور که در بحث انواع روکشهای دندانی توضیح داده شد ، برای روکش دندانهای جلو بهترین انتخاب روکشهای سرامیکی یا انواع روکش زیرکونیا است که زیبایی را اساسا تامین میکند. اما هنگام روکش دندان جلو برای زیبایی باید به این نکته توجه کرد که انجام روکش صرفا جهت زیبایی دندانهای جلو به هیچ عنوان توصیه نمیشود. جهت این امر روشهای دیگری مثل و یا ترمیمهای کامپوزیت ونیر ارجح است.
عوارض روکش دندان
مهمترین عارضه روکش کردن دندانها این است که دندان شما تراش می خورد و اگر از آن به خوبی مراقبت نکنید بعد از چند سال پوسیده شده و از بین میرود.
