در حالت پیشرفته بیماری لثه، شیار طبیعی لثه اطراف دندان که باید بین صفر تا یک میلی متر عمق داشته باشد، عمیق می شود. این عمیق شدن نشانه تخریب اتصال بین لثه و دندان و در مراحل پیشرفته تر، در اثر تخریب استخوان اطراف دندان است. با اندازه گیری عمق این شیار یا پاکت، همچنین میزان خونریزی احتمالی آن، دندان پزشک یا متخصص لثه به میزان مشکل پی می برد. در حالتی که عمق این شیار در اثر ژنژیویت افزایش یافته باشد، به آن پاکت کاذب می گویند که در اثر التهاب لثه و غیرواقعی است که در این صورت با جرم گیری و رعایت بهداشت برطرف می گردد. درمان پاکت لثه ای جراحی لثه است.
ایمپلنت(Implant)
ایمپلنت دندانی یک پیچ است که به عنوان ریشه‌ی دندان توسط یک متخصص، درون فک شما قرار داده میشود. از نظر زیبایی نیز ایمپلنت همانند دندانهای طبیعی شما خواهد بود.
انواع ایمپلنت : ۱- زیرکونیا ۲- تیتانیوم
آپیسکتومی (Apicoectomy)
قطع نوک ریشه ی دندان.
آپکس(Apex)
انتهای بخش مخروطی دندان را اپکس می نامند.
آمالگام ( Amalgam )
آمالگام، ماده پرکننده ایده‌آلی در دندانپزشکی است؛ و مرکب از ۵۰ درصد جیوه ۳۴٫۵ درصد نقره ، ۹% قلع ، ۶%
مس و ۰٫۵% روی است. آمالگام آلیاژی است که دو فلز اصلی تشکیل دهنده آن جیوه و نقره هستند. عناصر دیگر مانند قلع و مس هم برای ایجاد بعضی خواص به این ترکیب اضافه شده‌اند. آمالگام قبل از ترکیب شدن برای آلیاژ به صورت دو قسمت پودر و مایع وجود دارد. قسمت پودری آن شامل نقره، مس و مقداری قلع است و قسمت مایع نیز از فلز مایع جیوه تشکیل شده است. در مطب دندانپزشکی ابتدا دندانپزشک، قسمت‌های پوسیده دندان را تراش داده و دندان را به شکل مناسبی برای پذیرش ماده ترمیمی آمالگام آماده می‌کند. سپس پودر و مایع آمالگام با هم مخلوط شده،ترکیبی با قوام خمیری ایجاد می‌کند. که این قوام خمیری حدود ۲ تا ۳ دقیقه به دندانپزشک فرصت می‌دهد تا آمالگام را درون حفره دندان قرار داده و شکل مناسب را برای آن ایجاد کند. پس از این زمان،آمالگام شروع به سفت شدن می‌کند و آلیاژ بسیار مستحکمی از خود به جای می‌گذارد.
آنالژزی ( Analgesia )
بیحسی، تخفیف درد
عدم حس درد بدون از دست رفتن هشیاری.
اباتمنت(Abutment)
ایمپلنت دندانی از دو جز اصلی ساخته شده‌است. -۱فیکسچر. ۲- اباتمنت. به جای دندانی که از دست داده‌اید ابتدا فیکسچر در داخل استخوان فک شما کار گذاشته میشود و سپس بر روی آن اباتمنت همراه با روکش ساخته شده قرار می‌گیرد.
افت (aphthous ulcers)
یک بیماری شایع در دهان است که ضایعات دردناک نکروتیک در مخاط دهان، زبان و لثه به بار می آورد
علت: زمینه ارثی، استرس، اختلالات ایمونولوژیک عوامل هورمونی، کمبودهای تغذیه‌ای و نقایص خونی، سیگار و حساسیتهای غذایی.
درمان: به دو دلیل این بیماری درمان میشود از جمله:
۱ – کاستن از درد و التهاب و استرس
۲ – جلوگیری از اضافه شدن عفونت ثانویه به آن
آبسه (Abscess)
تورم چرکی لثه یا سایر مخاط های دهان تجمع چرک زیر مخاط، که معمولا ناشی از عفونت است.
آبسه پریودنتال: عفونتی که در پاکت لثه (اطراف دندان) ایجاد شود، که می تواند باعث نابودی بافت نرم و استخوان حمایت کننده ی دندان شود.
درمان: از طریق شکافتن لثه و یا کشیدن دندان (در صورتیکه راهی برای حفظ آن وجود نداشته باشد).چرک را خارج می‌سازد. هر دو روش تحت بیحسی انجام میشوند.
برای ریشه کنی عفونت، دکتر یا دندانپزشک یک دور آنتی بیوتیک را تجویز می‌کند. ممکن است یک دهان شویه نیز برای مصرف سه یا چهار بار در روز تا بهبودی زخم توصیه نماید.
آسپتیک (Asepsis)
روش‌هایی که در شرایط استریل (فرایندی است که میکروارگانیسمها و عوامل انتقال دهنده آنها از جمله قارچ، باکتری، اسپور باکتری و ویروس را از سطح اجسام از بین می‌برد( انجام گردد.شامل تکنیک های پزشکی و آزمایشگاهی، این روش ها میتواند شامل استریل سازی توسط شعله مستقیم و گرما باشد.بزرگترین و بهترین نمونه از تکنیک های آسپتیک(تکنیک عاری از عفونت) را میتوان در اتاق های عمل مشاهده نمود.
استخوان آلوئول (Alveolar bone)
قسمتی از استخوان فک که ریشه دندان ا در آن مستقر شده است.
آنتریور ( Anterior)
در دندانپزشکی، اصطلاح دندان های قدامی معمولا به عنوان یک گروه متمایز اشاره دارد. در حالت کلی، می توان گفت که دندان های قدامی برای گاز گرفتن (بریدن غذا به تکه های جویدنی( در حالی که دندان های خلفی برای جویدن مواد غذایی طراحی شده است.دندان های قدامی ذاتا بیشتر از دندان های خلفی قابل دسترس.هستند گاهی اوقات این عامل در بهداشت دهان و دندان و انتخاب درمان های دندانپزشکی تاثیرگذار است.
آنستزی ( Anesthesia )
هوش بری، بیهوشی, انستزی
این عمل می تواند به صورت لوکال (ناحیه ای، محدود) یا جنرال (عمومی) انجام شود. در حالت ناحیه ای، هشیاری مریض حفظ می شود، اما درد کاملا از بین می رود.
بیهوشی عمومی: سطح عمیقی از بیهوشی که بیمار نه درد را احساس می کند و نه متوجه اتفاقات اطراف خود می شود.
کراس بایت ( Cross-bite )
کراس بایت یا بایت معکوس، نوعی از ناهنجاری اکلوژن (برهمایی دندانی) است که یک یا چند دندان یا کل فک به صورت معکوس بسته می شود، یعنی به جای این که فک بالا جلوتر از پایین باشد (اوربایت طبیعی)، در ناحیه ای که دچار کراس بایت است، فک پایین جلوتر از بالا قرار دارد.
معمولا ادامه کراس بایت دندانی باعث مشکلات مختلفی برای شخص می شود که از یک سایش دندانی ساده تا مشکلات پریودنتال (لثه و بافت های اطراف دندان) و همچنین ناهنجاری های اسکلت فکی می تواند ایجاد شود و در موارد فراوانی نیز به مفصل فکی صدمه وارد شود. البته مواردی هم هست که به دلیل تطابق (آداپتاسیون) درازمدتی که در شخص ایجاد شده، متخصص ارتدنسی توصیه می کند که هیچ درمانی برای شخص انجام نشود.
کامپوزیت ( Composite)
کامپوزیت, کامپوزایت, ترمیم رنگ دندان, ترمیم همرنگ دندان, مواد ترمیمی سفید
مواد دندانی که در دندان پزشکی برای ترمیم تاج و یا چسباندن استفاده می شود.
مواد ترمیمی رنگ دندان در دندان پزشکی زیبایی که برای پر کردگی دندان ها به کار می رود و از ترکیب قسمت های متمایز و جداگانه ساخته می شود مثل رزین و ذرات کوارتز.
نوعی از مواد دندانی مخصوص پرکردن دندان است که ابتدا تنها برای دندان های قدامی (جلویی) به کار می رفت تا هم رنگ دندان باشد اما هم اکنون انواع مختلفی از آن برای همه نواحی دندانی -از جمله انواع مخصوص دندان های خلفی (عقبی)_ ارائه شده است.
اتصال مواد کامپوزیتی به دندان، «باندینگ» خوانده می شود.
کامپوزیت های ترمیمی دندان، می توانند از نوع خودسفت شونده یا سلف کیور (Self Cure) باشند یا با نورسفت شونده یا لایت کیور (Light Cure). انواع سلف کیور امروزه کمتر کاربرد دارند و لایت کیورها به دلیل استحکام و دوام بیشتر، معمول هستند.
برخی به نادرست به کامپوزیت های لایت کیور، مواد ترمیمی لیزری می گویند. نور مورد استفاده برای کیور (سفت کردن) کامپوزیت، به هیچ عنوان «لیزر» نیست بلکه نور معمولی است که برای قابل مشاهده بودن هنگام ترمیم دندان، آن را با فیلترهایی به رنگ آبی یا نارنجی در می آورند.
در انگلیسی به معنی مخلوط و چیز مرکب است.
با هدف به دست آوردن کیفیت متوسط از خواص هر یک از اجزاء و برای حصول خواص بینابینی، در دندان پزشکی از حدود سال ۱۹۶۰ ترکیباتی از چهار جزء:
Organic Polymer Matrix ماتریکس پلیمری آلی
Inorganic Filler Particles اجزاء فیلری غیر آلی
Coupling agent عامل اتصال
Initiator-accelerator System سیستم محرک آغازین
ایجاد شد که با توسعه آنها خصوصیات مختلف ترکیبات آکریلیک قدیمی بهبود یافت.
بلیچینگ ( Bleaching )
دندانها به مرور زمان و با گذشت سن دچار تغییر رنگ میشوند.این تغییر رنگ در اثر تغییرمواد معدنی مینا وعاج صورت می‌گیرد به این معنی که تخلخل مینا به مرور کم میشود وشفافیت خود را از دست می‌دهد پروسه ای که طی آن با استفاده از مواد اکسید کننده شمیایی دندان های طبیعی تغییر رنگ یافته، سفید می شوند( طی این روند رنگ دندانها نسبت حالت اولیه روشن تر می شود).جنس دندان از عوامل تعیین کننده در میزان سفید شدن دندان است.بر اساس اینکه، سفید کردن دندان در مطب انجام شود و یا در خانه، به دو صورت home bleach و office bleach نامگذاری می شود و شیوه آنها نیز متفاوت است.
ابریژن ( Abrasion )
خراش, سایش, ساییدگی, فرسایش, ساییدگی, ابریژن.
سایش و از بین رفتن ساختمان دندان در اثر نیروهای خارجی (جز جویدن) مثل نگه داشتن چیزی بین دندان ها، مسواک زدن نادرست، استفاده نادرست از خلال دندان و همچنین درآوردن و جاگذاری مکرر دستگاه های دهانی.
تفاوت اتریشن با ابریژن: تخریب دندان در ابریژن (بر خلاف اتریشن که با ضربه انجام می شود)، با مالش، سایش واصطکاک اتفاق می افتد (مانند مالیدن سنباده به یک جسم).
ساییدگی و فرسایش دندان به وسیله ی فشار غیر از جویدن; مثل نگهداشتن لوازم در بین دندانها، مسواک زدن نادرست، استفاده از مواد ساینده، دندان قروچه یا بروکسیسم و علل مختلف دیگر
استئوماتیت ( Stomatitis )
استوماتیت به معنی التهاب دهان است که ممکن است فراگیر باشد (مخاط دهان، لب ها، زبان و کام را درگیر کند) یا از نوع استوماتیت آفتی باشد. البته شایع ترین التهاب دهانی، استوماتیت آفتی است انواع دیگر استوماتیت، معمولا بعد از رادیوتراپی در داخل دهان ایجاد می شوند. در افرادی که مشکلات بدخیمی سر و گردن دارند و تحت رادیوتراپی هستند، بعد از مدتی مخاط دهان دچار سوزش، زخم و قرمزی می شود که می تواند عوارض بدی به جای بگذارد. نوع سوم استوماتیت که می توان در این طبقه بندی به آن اشاره کرد، استوماتیتی است که ناشی از ویروس ها از جمله ویروس تبخال به نام هرپتی فرم است و معمولا در بچه ها و گاه در بزرگسالان اتفاق می افتد.
علل: عفونت،تروما،خشکی، تحریک‌کننده‌ها، عوامل سمی، حساسیت، بیماری‌های خودایمنی، کمبود ویتامین،کم خونی
علایم: التهاب دهان، قرمزی و خونریزی، درد خفیف تا شدید، زخم‌های دهان، تنفس بدبو،استوماتیت ممکن است با بی‌اشتهایی، خستگی، تب و تحریک‌پذیری همراه باشد.
اکلوژن ( Occlusal )
رابطه دندانها در هنگام قرار گرفتن روی هم.
انسیزال ( Incisal )
لبه تیز دندان های قدامی و یا به سمت لبه دندان های جلو و معمولا بیشتر از همه دندانها در دهانقابل مشاهده است.
اکلوزال ( Occlusal )
مقصود از اکلوزال طبیعی عبارتست از یک رابطه نرمال بین سطح جونده دندان های بالا و پایینی یا به عبارت دیگر رابطه ای است که دندان ها یک فک با دندان های فک مقابل هنگامیکه فک ها کاملا بسته هستند ایجاد می کنند.
اف آرسی ( FRC )
اف آرسی، اف ارسی، کامپوزیت های تقویت شده با فایبر، پلیمرهای تقویت شده با الیاف.
از این روش برای ساخت بریج (پروتز دندانی ثابت) با هزینه کمتر و سرعت بیشتر استفاده می شود و فیبرهای تقویت کننده به همراه مواد ترمیمی رنگ دندان، به جای فلز به کار می رود.
اوربایت (Overbite)
هم پوشانی عمودی دندانهای پیش بالا و پایین در هنگام بسته بودن فکین، این فاصله در حالت نرمال باید ۱ میلی متر باشد.
اورجت (Overjet)
میزان هم پوشانی افقی دندان ها وقتی که دندان های دو فک روی هم و بسته باشند.
به طور طبیعی باید دندان های بالا حدود یک میلی متر جلوتر از دندان های پایین باشند: اورجت = یک میلی متر
اگر اور جت خیلی بیشتر از یک میلی متر باشد، احتمال نیاز به درمان مطرح می شود.
اورهنگ ( Overhang )
اضافه ماده پرکردگی ترمیمی که فراتر از لبه دندان می رود را اورهنگ گویند. ماده ترمیمی باید در لبه دندان تمام شود.در حقیقت نوعی بزرگ شدن سایز دندان است که باعث ایجاد مشکلاتی برای شخص می شود در صورت وجود ناحیه تجمع غیرطبیعی غذا در زیر ناحیه اورهنگ، به آن فود ایمپکشن یا گیر غذایی گفته می شود.
درصد بالای فراوانی پوسیدگی ثانویه، نشانه اهمیت تراش درست حفره، انتخاب ماده بهینه و کاربرد دقیق ماده ترمیمی در جلوگیری از ایجاد پوسیدگی ثانویه است.
اوردنچر ( Overdenture )
یک پروتز متحرک است که روی تعداد کمی دندان طبیعی باقیمانده تطابق می‌یابد. دندانهای باقیمانده برای تأمین ثبات پروتز باید آماده شده و تراش داده شوند. دندانپزشک تشخیص می‌دهد که آیا اوردنچر مناسب شما می‌باشد یا خیر.
اوردنچرهای متکی بر ایمپلنت دارای پایه هائی در داخل دهان بیمار و دارای قطعاتی برروی دست دندان بیمار می باشند. باید توجه داشت که پایه های اوردنچر درداخل دهان باید با دقت با استفاده از خمیر دندان حاوی مواد ساینده کم مسواک زده شود. زیرا سبب سایش دندانهای دنچر (دست دندان) می شود.
استخوان آلوئول (Alveolar bone )
حفره ای که ریشه ی دندان در آن قرار گرفته است آلوئول گویند.
اتریشن ( Attrition )
خراش, سایش, ساییدگی, فرسایش, ساییدگی, ابریژن.
سایش و از بین رفتن ساختمان دندان در اثر نیروهای خارجی (جز جویدن) مثل نگه داشتن چیزی بین دندان ها، مسواک زدن نادرست، استفاده نادرست از خلال دندان و همچنین درآوردن و جاگذاری مکرر دستگاه های دهانی.
تفاوت اتریشن با ابریژن: تخریب دندان در ابریژن (بر خلاف اتریشن که با ضربه انجام می شود)، با مالش، سایش و اصطکاک اتفاق می افتد (مانند مالیدن سنباده به یک جسم)
ساییدگی و فرسایش دندان به وسیله ی فشار غیر از جویدن; مثل نگهداشتن لوازم در بین دندانها، مسواک زدن نادرست، استفاده از مواد ساینده، دندان قروچه یا بروکسیسم و علل مختلف دیگر.
اروژن (Erosion)
از دست رفتن مینای دندان در اثر اسید را گویند. مینای دندان بافت سختی است که عاج دندان را محافظت می نماید و در صورت فرسایش و از بین رفتن عاج حساس نمایان شده و دندان در برابر تحریکات بیرونی حساس می گردد هر زمانی که غذایی اسیدی می خوریم ، مینای دندان هایمان برای مدتی کوتاه نرم می شوند و مقداری از مواد معدنی خود را از دست می دهند ، بزاق دهان در اثر یک مکانیسم طبیعی این مینای آسیب دیده را باز سازی می کند . در صورتیکه استفاده از مواد غذایی اسیدی مکرر باشد و بزاق فرصت بازسازی مجدد مینای دندان را نداشته نیابد ، فرسایش و از بین رفتن مینا اتفاق می افتد .
انکیلوز ( Ankylosis )
در دندانهای فک جوش سمان یا عاج دندان به استخوان فکی اطراف خود به دنبال از بین رفتن بافتهای نگهدارنده لثهای ما بین خود و استخوان میچسبد. در داخل قوس دندانی، بیشتر آسیاهای بزرگ در گیر میشوند. در کل هر دندانی بعد از تروما ممکن است دچار این حالت گردد. علت واقعی انکیلوز (فک جوش شدن دندان) ناشناخته است.این دندانها از دندان های مجاور کوتاه تر دیده می شوند همچنین زمانی که تحلیل فیزیولوژیک ریشه دندانهای شیری متوقف شده یا کاهش یابد نیز ایجاد میشود. ترومای حاد یا مزمن به دلیل التهاب و تخریبی که در بافت نگهدارنده دندان ایجاد می‌کند باعث فک جوش شدن دندان میشود.
تهیه کننده: مهدی محمدی
